Specijalna edukacija
Šta je specijalna edukacija?
Specijalna edukacija podrazumeva posebno dizajniranu nastavu sa ciljem da se zadovolje jedinstvene potrebe svakog pojedinačnog deteta sa teškoćama u razvoju, bilo koje vrste (Pullen & Hallahan, 2015). Osnovni cilj specijalne edukacije je da ustanovi, i u maksimalnoj meri iskoristi individualne potencijale deteta sa teškoćama u razvoju.
Specijalna edukacija u Centru Marković
Sintagma posebno dizajnirana nastava odnosi se na prilagođavanje obrazovnih sadražaja, metodologije podučavanja i nastavnih sredstava, u odnosu na potrebe svakog pojedinačnog deteta (Pullen & Hallahan, 2015). U našem Centru, podršku iz oblasti specijalne edukacije pružamo deci sa autizmom, intelektualnom ometenošću, specifičnim smetnjama u učenju, i svoj drugoj deci kojoj je iz bilo kojih razloga potrebna podrška u razvoju i učenju. Pobornici smo specijalne edukacije zasnovane na dokazima, koja podrazumeva sistematičnu identifikaciju i primenu dokazano efikasnih metoda podučavanja, u odnosu na potrebe deteta, ciljeve podučavanja i obrazovno okruženje; zatim, uporednu primenu dokazano efikasnih metoda podučavanja i efikasnih tehnika podučavanja, i učestalo praćenje napredovanja deteta (Cook, Tankersley & Harjusola-Webb, 2008).
Šta specijalnu edukaciju čini “specijalnom”?
Specijalna edukacija ima nekoliko dimenzija koje je čine „specijalnom“ u odnosu na redovno obrazovanje:
1. Pre svega, brzina kojom se detetu predstavljaju novi obrazovni sadržaji, koncepti i veštine, se u potpunosti prilagođava sposobnostima i potrebama svakog deteta ponaosob. Učenje se odvija u malim koracima, onoliko dugo i učestalo koliko je neophodno da dete usvoji određeni koncept, odnosno savlada sadržaj i veštine kojima se podučava.
2. Specijalna edukacija se zasniva na sistematičnom, eksplicitnom i predvidljivom podučavanju deteta, vođenom od strane defektologa (specijalnog edukatora), uz omogućavanje neposrednog i eksplicitnog korektivnog fidbeka.
3. Neizostavna komponenta specijalne edukacije je i primena potkrepljivača/nagrada, sa ciljem da pospeši usvajanje obrazovnih sadržaja, koncepata i veština. Odabir potkrepljivača/nagrade se uvek vrši u odnosu na lične preferencije svakog pojedinačnog deteta, pri čemu to mogu biti aktivnosti, objekti, ili hrana i piće. Za svako dete se definišu kriterijumi (šta to tačno dete treba da zna, odnosno da uradi) u odnosu na koje se dete potkrepljuje/nagrađuje, kao i učestalost potkrepljivanja/nagrađivanja.
4. Odnos između defektologa (specijalnog edukatora) i broja dece koju podučava je daleko povoljniji, nego u slučaju redovnog obrazovanja. Defektolog (specijalni edukator) svoje usluge obično pruža grupi od svega nekoliko dece, ili vrlo često, kroz individualni rad sa detetom.
5. Jedna od najvažnijih odlika specijalne edukacije je ta da se sadržaji i ciljevi podučavanja definišu u odnosu na individualne potrebe svakog pojedinačnog deteta.
6. Usvajanje obrazovnih sadržaja, koncepata i veština se, u specijalnoj edukaciji, prati i procenjuje daleko učestalije, nego što je to slučaj u redovnom obrazovanju (sve prema Hallahan, Kauffman & Pullen, 2014).
Koja je uloga defektologa (specijalnog edukatora) u specijalnoj edukaciji?
Defektolog (specijalni edukator) u toku samog podučavanja prati i procenjuje napredak deteta, na osnovu čega donosi odluku o (dodatnom) prilagođavanju kritičnih komponenti podučavanja, poput sistematičnosti, eksplicitnosti, intenziteta, korektivnog fidbeka i potkrepljivanja/nagrađivanja. Procena usvojenosti obrazovnih sadržaja, koncepata i veština se u specijalnoj edukaciji najčešće vrši zadavanjem zadataka koji su direktno povezani sa sadržajem kojem se dete podučavalo. Ovakav način procene se naziva procena zasnovana na kurikulumu (curriculum-based measurement), i predstavlja pouzdaniji način procene deteta u odnosu na primenu standardizovanih testova postignuća (Pullen & Hallahan, 2015).
Literatura
- Cook, B. G., Tankersley, M., & Harjusola-Webb, S. (2008). Evidence-based special education and professional wisdom: Putting it all together. Intervention in School and Clinic, 44(2), 105-111.
- Hallahan, D. P., Kauffman, J. M., & Pullen, P. C. (2014). Current practice for meeting the needs of exceptional learners. In D. P. Hallahan, J. M. Kauffman & P. C. Pullen (Eds.), Exceptional Learners: An Introduction to Special Education: Pearson New International Edition (12th edition, pp. 38-68). Pearson Education Limited.
- Pullen, P. I. C., & Hallahan, D. N. P. (2015). What is special education instruction?. In B. Bateman, J. W. Lloyd, & M. Tankersley (Eds.), Enduring Issues in Special Education: Personal Perspectives (1st edition, pp. 55-69). Routledge.
